Skoki rozwojowe malucha – kiedy występują, co oznaczają?

Skoki rozwojowe malucha – kiedy występują, co oznaczają?

Skoki rozwojowe u niemowlaka

Pierwsze lata życia u niemowląt to wyjątkowo wymagający czas, nie tylko dla rodziców, ale szczególnie – właśnie dla ich pociech. Z perspektywy naukowej, pod względem intensywności i szeregu zmian, ustępuje jedynie okresowi dojrzewania. I choć gwałtowny, to właśnie przebieg rozwoju psycho-ruchowego będzie fundamentem dla prawidłowego funkcjonowania dziecka przez całe jego życie i pośrednio będzie stanowić uwarunkowania do predyspozycji kognitywnych dziecka.

Sama seria skoków rozwojowych jest de facto kwestią sporną w środowisku naukowym, ze względu na niezbyt pokaźną ilość rzetelnych badań potwierdzających ich istnienie. Jednakże, mogą stanowić punkt odniesienia podczas obserwacji rozwoju niemowlęcia, aby lepiej zrozumieć przebieg i tempo zmian. Pozwoli to na adekwatne dostosowanie naszych działań do potrzeb i zachowań niemowlaka, by zapewnić mu odpowiednie warunki dla zdrowego rozwoju.

Czym są skoki rozwojowe?

Rozwój u podstaw

Zanim przejdziemy do skoków rozwojowych, na sam początek przydatne będzie zdefiniowanie dwóch istotnych dla tematu pojęć – interocepcji i eksterocepcji – odnoszących się bezpośrednio do stanu świadomości, nie tylko niemowlęcia.

  • Interocepcja oznacza stan i niejako umiejętność odczuwania pracy naszego ciała i sygnałów, jakie nam wysyła w celu wywołania reakcji – zaspokojenia potrzeby, okazania konkretnej emocji – w konsekwencji tworząc podwaliny samopoczucia.
  • Eksterocepcja jest zaś stanem przeciwnym, skupiającym się na odbieraniu i analizowaniu wszystkiego co nas otacza i co się dzieje wokół nas.

Z reguły, dorośli balansują cały czas pomiędzy tymi dwoma stanami świadomości. Jest to właśnie efekt niczego innego, jak właściwego rozwoju podczas pierwszych miesięcy i lat życia. Zaś noworodki na pierwszych etapach życia bazują ekskluzywnie na interocepcji i zdane są w pełni na opiekę i troskę swoich opiekunów. Dopiero z czasem perspektywa i świadomość stopniowo przesuwa się na świat zewnętrzny, rozpoczynając okres niemowlęcy.

Seria skoków rozwojowych

Bazując na znajomości wyżej wymienionych pojęć, możemy stwierdzić, że rozwój ten jest niczym innym jak intensywną tranzycją ze skrajnej interocepcji do eksterocepcji, by ostatecznie – jako zdrowo rozwinięte dziecko, poźniej dorosła osoba – balansować między dwoma stanami. W takiej sytuacji, skoki rozwojowe będą niejako manifestacją dynamiki skomplikowanych przemian neurologicznych.

Oprócz tego, cechą charakterystyczną tego etapu jest wzmożona wrażliwość dziecka na wszelakie bodźce zewnętrzne, co dla młodego umysłu będzie stanowić obciążenie i nie lada wyzwanie. To czas tworzenia się wielu nowych połączeń neuronalnych, a w międzyczasie układ nerwowy będzie ciągle odbierać coraz to nowsze informacje, które dopiero uczy się przetwarzać.

Wynikiem tego jest dosyć nagła i widoczna zmiana w zachowaniu dziecka. Niemowlęta w tym okresie zazwyczaj bywają dosyć kapryśne i drażliwe. Będą one wymagać również niemalże ciągłego kontaktu fizycznego z rodzicem – najczęściej matką. Dodatkowym, bardzo częstym objawem są problemy z samym snem. Trudność w zasypianiu lub niespokojny sen, częste wybudzanie się niejednokrotnie będą poprzedzać nadchodzący skok rozwojowy. Na szczęście, gdy tylko skok dobiegnie końca, niemowlę zazwyczaj widocznie rozwija już nabyte umiejętności psycho-ruchowe ilub nabywa nowe.

Występowanie i charakterystyka skoków rozwojowych

Pierwszy skok rozwojowy – około 4-5 tygodnia życia

Pierwszy skok rozwojowy najczęściej występuje pomiędzy czwartym i piątym tygodniem życia dziecka. Jego domeną jest intensywne wyostrzanie się zmysłów słuchu, wzroku i dotyku dziecka. Wytężone nasłuchiwanie, wpatrywanie się w konkretne obiekty i postacie, będą stanowić nową aktywność u niemowlęcia. Zwiększona wrażliwość na dźwięki, światło i obrazy mogą jednak wzbudzić chwilowy niepokój. Dodatkowo, organy odpowiedzialne za trawienie i przewód pokarmowy również przechodzą etap intensywnych zmian, co wpłynie również na metabolizm organizmu dziecka i pozytywnie wpłynie na trawienie. Po zakończeniu tego etapu, maluch zaczyna się zarówno uśmiechać, jak i płakać łzami. Wydłuża się również ilość czasu spędzona między aktywnością, a drzemką.

Drugi skok rozwojowy – około 7-9 tygodnia życia

Pod koniec drugiego lub początkiem trzeciego miesiąca życia dziecka, następuje rozwój ważnych zdolności kognitywnych i zaczyna powoli rozumieć abstrakcyjne koncepty. Między innymi zauważa rutynę i wzory powtarzalności pewnych działań i zachowań, umieszczając je w kontekście. Dzięki temu w pewnym stopniu adaptuje się do kolejności wykonywanych aktywności takich jak czas karmienia, kąpieli i snu. Zaczyna również zdawać sobie sprawę z własnych ruchów oraz poznawać swój głos. Dziecko zdecydowanie częściej będzie machać rękami i nogami, podnosić główkę i wydawać więcej dźwięków. Należy również wspomnieć o bacznym obserwowaniu środowiska, szczególnie o wpatrywaniu się w twarze rodziców i wodzenie za nimi wzrokiem.

Trzeci skok rozwojowy – około 10-12 tygodnia życia

Ten skok w rozwoju niemowlęta jest momentem, gdzie skupia się on na doskonaleniu i rozwinięciu umiejętności nabytych w poprzednich skokach. Występuje modulacja głosem, mrużenie oczu oraz zauważalna koordynacja ruchów oczu i głowy. Dziecko również może zacząć samodzielnie chwytać przedmioty. Po tym skoku dziecko koordynuje swoje ruchy do tego stopnia, że przy pomocy rodzica będzie mogło usiąść, a samodzielnie będzie próbować podpierać się na przedramionach.

Czwarty skok rozwojowy – około 18-20 tygodnia życia

Dziecko rozwija dalsze umiejętności poznawcze i zaczyna rozumieć kolejne abstrakcyjne koncepty, takie jak ciągi przyczynowo-skutkowe. Wyjątkowo zauważalny przeskok widoczny jest w koordynacji ruchowej, gdzie dziecko jest w stanie stabilnie podpierać się, sięgać po zabawki i posługiwać się prostymi gestami. Dodatkowo pojawia się zdolność tworzenia sylab i ciągów dźwiękowych. Przy ich użyciu dziecko może zacząć okazywać własną wolę i lepiej wyrażać swoje emocje przy użyciu prostej gestykulacji i tonacji głosu.

Piąty skok rozwojowy – około 22-26 tygodnia życia

Najważniejszą umiejętnością zdobytą przez niemowlę w tym czasie jest dostrzeżenie i zrozumienie pojęcia perspektywy oraz odległości między przedmiotami w przestrzeni. Jest to również związane z występowaniem lęków separacyjnych, gdzie dziecko zaczyna manifestować smutek i niepokój podczas nieobecności swojego opiekuna w zasięgu wzroku. Następuje również dalsze doskonalenie koordynacji ruchowej. Dziecko zaczyna samodzielnie siadać, sięgać po zabawki i je odkładać, rozwija posługiwanie się gestami w celu okazywania emocji oraz staje się coraz bardziej ruchliwe. Po zakończeniu tego etapu część dzieci może zacząć pełzać.

Szósty skok rozwojowy – około 36-40 tygodnia życia

Na tym etapie rozwoju następuje widoczny rozwój w postrzeganiu konceptów. Dziecko zaczyna zauważać podobieństwa między obiektami i zdarzeniami, oraz przypisywać je do odpowiadających im kategorii. Rozróżnia ich występowanie w świecie rzeczywistym i fikcyjnym. Pomaga mu w tym początkowa zdolność rozumienia nazw przedmiotów. W trakcie również jest dalszy rozwój koordynacji ruchowej, gdzie dziecko coraz pewniej chwyta przedmioty, czy manipuluje zabawkami. Niemowlę staje się wtedy również bardzo ruchliwe. Pełzanie i czworakowanie będą na porządku dziennym, Część dzieci na tym etapie może zacząć stawać na własne nogi. Ważną zdolnością dla dziecka jest rozpoznawanie swojego odbicia w lustrze oraz dzięki temu udoskonalanie mimiki w celu lepszego manifestowania własnych emocji oraz potrzeb.

Siódmy skok rozwojowy – około 41-46 tygodnia życia

Ostatni skok rozwojowy skupia się w głównej mierze na udoskonalaniu wszystkich zdobytych już umiejętności oraz następuje ich integracja i synchronizacja. Manifestowanie własnej woli przy użyciu sylab, prostych słów oraz wyćwiczonej mimiki oraz gestów, takich jak na przykład wskazywanie palcem. Dziecko zaczyna lepiej rozumieć kolejność zdarzeń i sekwencje akcji, które należy wykonać w celu osiągnięciu założonych prostych celów. Koordynacja ruchowa pozwala mu nie tylko na podejmowanie prób chodzenia na dwóch nogach, ale również na wspinanie się na niewysokie obiekty, takie jak stopnie schodów. Część niemowląt może zacząć wyrażać siebie i swoją wyobraźnię poprzez rysowanie na kartce papieru, meblach czy ścianach.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *